Finlandiya tarihi
Finlandiya, doğu ve batı arasında kuzeyde yer alan küçük bir yer olmuştur. Finlandiya, tarihi, ticaret yolları, kültürlerin buluşması ve büyük komşuların arasında geçirilen bir yaşamın öyküsüdür.
Finlandiya’nın erken tarihi -1323
Buzul Çağı’ndan, aşağı yukarı milattan önce 8800 senesinden beri Finlandiya bölgesinde yaşanmıştır. Yerleşim önce su yollarının kıyılarında başlamıştır. Finlandiya bölgesi sürekli olarak canlı bir ticaret yolu üzerinde olmuştur. Finlandiya’nın en eski şehri Turku, ticaret yeri anlamına gelmektedir.
Finlandiya hakkında yazılı kaynaklar ancak 1100-1200 senelerinden kalmadır. Finlandiya bölgesi bu senelerde Haçlı seferleri sonucunda Roma Papalığına ve Ortaçağ Hansa Ticaretçileri Birliğine bağlanmıştır.
Finlandiya bölgesine Katolik Kilisesi İsveç’ten ve Ortodoks Kilisesi doğudan Novgorod’dan şimdiki Rusya bölgesinden yayılmıştır. Bölgeye hakim olmak için yapılan İsveç ve Novgorod savaşları, 1323 senesinde Nöteborg Antlaşması ile son bulmuştur. Barış ile birlikte Finlandiya’nın batısında Katoliklik ve doğusunda Ortodoksluk kök salmıştır. Bu inanç sınırı halen geçerlidir ama Reform ile Katoliklik Lutheran inancı olarak değişmiştir.
İsveç’in doğusu 1323-1809
1323 Nöteborg Antlaşması’ndan sonra Finlandiya bölgesinin büyük bir bölümü İsveç’in bir parçası oldu. 500 senelik Finlandiya tarihi İsveç tarihidir. Finlandiya İsveç’in doğuya olan tampon bölgesiydi ve farklı savaşlar sonucu birçok kez hudutları değişmiştir.
Finliler kendilerini batı Avrupalı olarak görmektedirler, çünkü İsveç egemenliğinin bir parçası olmak Finlileri sıkı bir şekilde batı kültürüne bağlamıştır. Örneğin, Orta Avrupa’da Otuz Yıl Savaşları’nda Finli askerler İsveç birliklerinde savaşmışlardır. Yine de aynı zamanda doğudaki ticaret merkezleri ve Ortodoks Kilisesi ile de bağlantılar sürmüştür.
Önemli olaylar
1523 Gustav Vaasa İsveç kralı oldu ve İsveç’i Ortaçağ Kuzey Birliği’nden ayırdı.
1543 Finlandiya’da ilk kez Fince Alfabe kitabı çıktı.
1550 Baltık Denizi ticaretinde Talin ile rekabet edebilmek için Helsinki kuruldu.
1640 Turku’da Finlandiya’nın ilk üniversitesi kuruldu.
Rus Çarlığının bir parçası olarak Finlandiya 1809-1917
Rusya, 1808-1809 senelerinde İsveç'e ait olan Finlandiya topraklarını ele geçirdi. Finlandiya, Rusya İmparatorluğu'nun özerk bir parçası hâline geldi ve İsveç egemenliği dönemindeki yasaların çoğu yürürlükte kaldı. Finlandiya, Rusya egemenliği altında çarın emirleriyle geliştirilen özel bir bölgeye dönüştü. Örneğin, Helsinki'nin merkezi Rus egemenliği döneminde inşa edildi.
1899 senesinden itibaren Rusya Finlandiya Büyük Dükalığını daha çok kontrol etmeye başladı. Finlandiya
I. Dünya Savaşına katılmamış olmasına rağmen milliyetçilik olgusu Finlandiya bölgesini de etkilemiştir. 1906 senesinde Finlandiya’nın kendi meclisini oluşturmasına izin verilmiştir ve ilk seçimler 1907 senesinde düzenlemiştir. Finlandiya 6.12.1917 tarihinde bağımsızlığını ilan etmiş ve Rusya Ekim Devrimi’nde yönetime geçen Bolşevikler 31.12.1917 tarihinde Finlandiya’nın bağımsızlığını kabul etmişlerdir.
Önemli olaylar
1812 Helsinki başkent oldu.
1827 Eski başkent Turku yangında mahvoldu ve Helsinki’nin önemi arttı.
1860 Finlandiya kendi para birimi, markkayı aldı.
1906 Genel ve ortak oy hakkı (kadınlar dahil) verildi.
6.12.1917 Finlandiya bağımsızlığını ilan etti
Bağımsızlığın ilk dönemleri 1917-1945
Bağımsızlığın ilk zamanlarında Finlandiya’nın durumu zayıftı. Bağımsızlıktan çok kısa bir zaman sonra kanlı bir iç savaş başladı. Savaş kızıl işçi sınıfı ile beyaz hükümet güçleri arasında yaşanmıştır. Beyazlar Almanya’dan, Kızıllar Rusya’dan destek aldılar. Savaş Beyazların zaferi ile sona erdi.
Finlandiya güçlü bir şekilde Almanya’nın etkisi altındaydı, çünkü Sovyetler Birliği devlet güvenliğine büyük tehlike oluşturmaya başladı. 1930’lu yıllarda birçok sağcı ve aşırı sağcı hareketler Avrupa’daki gibi Finlandiya’da da popülerdi.
Ağustos 1939'da Nazi Almanyası ve Sovyetler Birliği, Finlandiya’nın Sovyetler Birliği’nin etki alanına bağlı olduğu konusunda anlaştılar. Finlandiya İkinci Dünya Savaşı'nda Sovyetler Birliği ile iki kez savaştı. Finlandiya'nin her iki savaşı da kaybetmiş olmasına rağmen Sovyetler Birliği Finlandiya'yı hiçbir zaman işgal etmedi. İkinci Dünya Savaşı süresince yaşananlar Finlandiya'da günümüzde bile duygu uyandıran bir konudur.
Finlandiya bağımsızlığından hemen sonra topraklarını savunabildiği için 20.yüzyıl savaşlarına Finlandiya devletinin güçlendiği zamanlar olarak bakılmaktadır.
Önemli olaylar
1918 Kızıllar ve Beyazlar arasında iç savaş gerçekleşti.
1921 Eğitim yükümlülüğü yasası herkese altı senelik okul zorunluluğu getirdi.
1939-1940 Finlandiya ve Sovyetler Birliği arasında çıkan Kış Savaşı, Finlandiya’nın İkinci Dünya Savaşı’nın bir parçası olmaya zorluyor.
1941-1944 İkinci Dünya Savaşı Finlandiya ve Sovyetler Birliği arasındaki Devam Savaşı olarak devam etmiştir.
Yeniden yapılanma, sanayileşme ve Soğuk Savaş 1945-1991
Finlandiya savaşta mağlup oldu ve Sovyetler Birliği’ne ağır savaş tazminatı ödemek zorunda kaldı. Savaş tazminatı olarak örneğin, trenler, gemiler ve hammadde verilmiştir. Malların imalatı için kullanılan parayı borçlar ve yardımlarla karşılamıştır. Savaş tazminatlarının üretimi Finlandiya’yı tarım ülkesinden sanayi ülkesi olarak geliştirdi. Sanayileşme ile birlikte kırsal alandan şehirlere göç başladı.
Finlandiya ve Sovyetler Birliği arasında 1948 senesinde dostluk, işbirliği ve karşılıklı yardım sözleşmesi imzalandı. Bu sözleşme ile devletler yabancı tehditlere karşı birbirlerini savunma sözü verdiler.
Finlandiya aslen bütün Soğuk Savaş boyunca Sovyetler Birliği’nin tampon bölgesiydi ve ülkenin dış ve iç politikasını Sovyetler Birliği korkusu yönlendirmiştir.
Önemli olaylar
1948 Finlandiya ve Sovyetler Birliği arasındaki YYA Antlaşması imzalanmıştır.
1952 Helsinki Olimpiyatları gerçekleşmiştir.
1968 Finlandiya temel okul kurumu kuruldu.
Avrupa’nın parçası olmak 1991-
Sovyetler Birliği’nin sona ermesi ve 1980’li yıllardaki kredi temelli ekonomik gelişme 1990’lı yıllarda ekonomik durgunluğa sebep oldu. Durgunluk döneminin en kötü zamanları 1990’lu yılların başlarına denk geldi. Finlandiya’da işsizlik çoktu, devletin parası azdı ve birçok şirket iflas etti.
Yaklaşık 1995 senesinden sonra Finlandiya’da ekonomik gelişme başladı. En önemli şirketlerden biri cep telefonu üreticisi Nokia’dır. Finlandiya 1995 senesinde Avrupa Birliği’ne katıldı ve para biriminin Euro olarak değiştiği ilk ülkelerden biri oldu.
Önemli olaylar
1991 Finlandiya tarihinin en kötü ekonomik krizi yaşandı.
1995 Finlandiya Avrupa Birliğine üye oldu.
2000 İlk PISA çalışmasında Finlandiya çocukların okur yazarlığında 1. oldu.
2002 Finlandiya’da Euro nakit para birimi olarak kullanılmaya başlandı.
2007 Dünyada satılan cep telefonlarının %40’ı Nokia telefonlarıydı.
2023 Finlandiya NATO'ya üye oluyor